Nergis, hoş görüntüsünün yanında güzel kokusu ile dikkat çeken bahçe ve evlerimizin vazgeçilmez bitkisidir. Amaryllidaceae familyasından olan nergis Narcissus cinsinin ortak adıdır. Avrupa başta olmak üzere 43 kadar türü vardır. En çok tür zenginliğine İspanya ve Portekiz’de rastlanmaktadır. Ancak doğal olarak tüm Akdeniz kıyılarında görülmektedir.
Soğanlı olan bu bitkinin taç yaprakları beyaz ve sarının karışımları şeklindedir. Bahçe çeşitlerinde turuncu ve pembe renkleri görmekteyiz. Bu bitkilerde sap 20-80 cm’ye kadar yükselmektedir. Yapraklar kökten çıkar. Uzun, ince, şerit halindedir. Çiçeklerin yan taç yaprakları oval sarımsı beyaz renktedir. Ana taç yaprak bir çan şeklinde koyu sarı renkli, ucu dalgalıdır. Kökleri soğana benzer ve zehirlidir. Bununla birlikte iyileştirici yanı her zaman ön plandadır. Parfümeride de kullanılmaktadır.
GELİŞİMİ ve DİKİMİ: Akdeniz ikliminde en iyi gelişimi göstermekle birlikte kışı soğan olarak toprak altında geçirdikleri için soğuk havalara da dayanıklıdır. Sulama, nergis dikim zamanını etkiler. Düzgün sulama yapılan yerlerde 10-20 Ağustosta, kuru şartlarda ise ilk sonbahar yağmurlarından sonra yapılır. Karık usulü yapılan dikimler arası mesafe 15-50 cm olmalıdır. Soğanlar arası mesafe ise 10-20 cm’dir. Dikim derinliği ise soğanın büyüklüğünün 2-3 misli olmalıdır. Ağır topraklarda sığ dikim yapılmalı, hafif topraklarda ise derin dikim uygundur. Soğanları 1 sene ara ile kullanılmalıdır. Çiçeğini vermiş soğan ekilirse bir dahaki seneye kadar çiçek vermez. Poyraz rüzgarı nergisin gelişimi için olumlu etkiler. Lodos rüzgarı ise gelişimini kötü etkilemektedir.
ÇİÇEKLENME: Soğanlı bitkilerin çoğu gibi kışı toprak altında geçiren nergis, sıcaklığa bağlı olarak Şubat-Mart aylarında çiçeklenir. Sonbaharda çiçek açan türleri de vardır. Kesme çiçek için uzun saplı türler tercih edilirken bahçe ve saksıda minyatür türler kullanılır.
NERGİS ‘İN İSTEK VE BAKIMI
IŞIK: Direk güneşi sevmeyen nergis için dolaylı ışık yeterlidir. Saksı içinde yetiştirmek istiyorsak çiçekleri açana kadar güneş alan bir yerde olmalıdır. Çiçek açtıktan sonra, çiçekleri çabuk solmaması için fazla güneşten korunması gerekir.
TOPRAK İSTEĞİ: Nötr veya hafif alkali kireçli katmanlar üzerinde oluşmuş gevşek yapılı topraklarda iyi gelişir. Çok killi, asitli toprakları, taban suyu yüksek alanları sevmez. Saksı içinde yetiştireceksek toprağı gevşek, organik besleyiciliği yüksek toprak tercih edilmelidir. Mutlaka toprak suyu iyi süzmesi gerekir ki soğanları çürümesin.
SULAMA: Saksıda yetiştiriyorsak toprak nem kaybettikçe sulanmalıdır. Bahçede yetiştiriyorsak damlama sulama sistemi ile sulanması daha sağlıklıdır. Sulama sistemine sahip değilseniz yağmurlama yöntemi ile sulanmalıdır.
GÜBRELEME: Genellikle kendi kendilerine yeterler. Fakat toprağı zayıfsa, çiçek vermiyorsa yapraklar ilk ortaya çıktığında gübre verilir. Nergis yetiştiriciliğinde ise gübre uygulaması ekimden önce ve sonra yapılmalıdır. Solucan gübresi ya da katı gübreler kullanılabilir. Toprakta yeterli miktarda fosfor ve potasyum bulunması gerekir. Potasyum soğanın gelişimi ve dayanıklılığı için, fosfor ise kök ve çiçek gelişimi için gereklidir. Fazla Azot ise tehlikelidir.
ÇOĞALTMA: Birkaç yöntem vardır. Bunlardan birisi her yıl büyüyen soğanların dip kısmında 4-5 yavru veren Nergis soğanından çoğaltılabilir. Diğer yöntem ise, toprağın üzerindeki yeşil kısım solduğunda ( çiçek açtıktan sonra yaklaşık 50-60 gün sonra) toprağına zarar vermeden soğanlar çıkarılmalı, bir sonraki sonbahara kadar saklanmalıdır.
HASTALIK: Genellikle mantar hastalıklarından etkilenir. En yaygın olanları alt çürük, sklerotiyal çürük, penisil çürüklüğü, nergis sineğidir. Ayrıca sümüklü böcek, klik böceğinin larvaları, tel kurtları, nematodlarda bitkiye zarar verir.
Alt çürük: Toprak, ekim, bitki artıkları yolu ile başlar. Hastalık alttan başlar. Kazıldığında pullar kahverengidir. Aralarında pembemsi beyaz bir çiçek vardır. Ampul (nergis soğanı)dokunulduğunda yumuşaktır. Düşük nem sıcaklığında saklanırsa kurur ve parçalanır. Kötü nakliye ve saklanma koşulları, mekanik hasar, yüksek dozda azot ve fosforlu gübreler, yüksek nem, yüksek hava sıcaklığı hastalığın gelişimine sebep verir.
Sklerotiyal çürük: Hastalık, hastalıklı ampullerin sağlıklı ampullerle teması ile bulaşır. Hastalığın gelişimini etkileyen faktörler kazmadan uzun süreli ekim, sıkıştırılmış dikimlerdir. Ampullerin tepesinde ve toprakta siyah noktalı beyaz, pamuksu bir çiçek vardır. Enfekte olan soğanlar ekilirse ilkbaharda çıkmaz ya da zayıf olur.
Penisil çürüklüğü: Toprak, çiçek soğanları, bitki artıkları yolu ile başlar. Soğanlar yerdeyken uzun süreli yağışlar, depoda düşük sıcaklıklarda yüksek nem hastalığın yayılmasına sebep verir.
Nergis sineği: Larvaları ampulün içine nüfuz eder. Sulu ölçeklerde beslenir. Ampulün içeriğini atık ürünlerle değiştirir. Hoş olmayan koku yayar ve sonra çürüyerek ölür.
